Thứ Bảy, 25 tháng 5, 2013

ĐỐI THOẠI MỘT MÌNH*





Một mình ngồi đối mặt với đêm,
tôi muốn hóa thân làm ngọn lửa
Hai bàn tay xòe ra che gió,
chạm vào giá lạnh sương đêm

                                            Chợt chạm vào rạo rực nơi em,
                                            run rẩy nghe tim từng nhịp đập,
                                           chạm vào ắp đầy vùng ký ức,
                                           chạm vào miền hoang tưởng mộng du

Chạm mơ hồ về cả những giấc mơ,
thương đắm đuối về câu dân ca cổ
Dải yếm đào  buông rơi đầu ngõ,
Còn nồng nàn hơi ấm ngực ai?

                                          Tiếng gà gáy chạm vào ban mai
                                          Chỉ  hai người cũng làm nên canh hát,
                                          giọt sương đêm ướt nhòa khuông nhạc
                                          Mải mê quan họ, ngẩn ngơ người

Đã bao lần trăng tỏ, trăng vơi,
câu dân ca cũng khi đầy, khi khuyết
Người ơi ở nơi nao, giờ có biết,
dải yếm đào tôi gửi lại làm tin!

                                                                                        13/2/2003
                                                                                       
                                                                               NGUYỄN ĐÌNH THÁI

Rút trong tập thơ GƯƠNG THAN LẤP LÁNH – NXB Văn học 2011



                                                                



Thứ Sáu, 24 tháng 5, 2013

ĐỢI CHIỀU*


Cái bàn bỗng rộng thêm ra
Ta ngồi chống chếnh như là ngồi nghiêng

Chiều như bỗng mãi dài thêm,
chỉ vì một nỗi vắng em đó mà

Nỗi buồn như vỡ vụn ra,
nửa chìm đáy cốc, nửa ra hiên ngoài

Chiều buông nắng xế đổ dài
Tán bàng, lại ngỡ bóng ai ghé vào

Ngẩn ngơ tựa giấc chiêm bao
Chiều buồn chưa uống giọt nào đã say

                                                       13 h 5/7/2004

                                              NGUYỄN ĐÌNH THÁI


*Rút từ tập thơ GƯƠNG THAN LẤP LÁNH – NXB Văn học 2011








Thứ Năm, 23 tháng 5, 2013

QUA ĐÒ NHUỆ GIANG*




Chưa đến sông Nhuệ bao giờ
Đã nghe con sóng vỗ bờ quanh tôi
Sông ấy có lở, có bồi?
Đò ngang còn có ai ngồi gốc đa?
Nương dâu biếc bãi phù sa
Nón ai thấp thoáng chiều tà triền sông?
Tiễn người, thầm tiễn trong lòng
Dùng dằng, vấp bước..., chỉ mong... lỡ đò...

                                                                03h15 13/02/2012

                                                             NGUYỄN ĐÌNH THÁI

*Rút trong tập thơ LỬA THAN – NXB Hội Nhà văn 2012

GIẤC MƠ ĐÒ CHIỀU*



Con đò thuở ấy còn đâu
Nhớ lắm. Thương lắm. Bật câu: ... “Ơi đò...!”
Bến sông lở ấy bây giờ
xanh rì lau cói. Lũ cò bặt tăm
Mãi trăm năm. Mãi ngàn năm
Thương quá. Nhớ quá. Thốt thầm: ... “Đò ơi...”
Bên mãi lở. Bên vẫn bồi
Lều kia. Diều ấy. Trong tôi mãi còn
Sông đừng cạn. Đá chớ mòn
Đò nghiêng. Sóng vỗ. Chập chờn giấc trưa
Chao ôi! Gặp lại ngày thơ
Bồng bềnh một bận. Đò xưa... Ơi đò...!

                                                  13h40 12/02/2012

                                                  NGUYỄN ĐÌNH THÁI

* Rút trong tập thơ LỬA THAN – NXB Hội Nhà văn 2012

EM BÉ BÁN SIM Ở NGÃ BA ĐỒNG LỘC*


Tôi mua hai lon sim,
giá bốn nghìn
Tôi đưa em
cả tờ giấy bạc mười nghìn đồng chẵn
“ Dạ thưa, xin chú, con cảm ơn
Thế này thì mua được bốn đọi cơm
cho các em. Sáng tới giờ, hàng con ế lắm!”

Tôi nấc nhẹ. Trái sim rừng nghẹn đắng:
“Thôi, chừng năm lon nữa, chú mua cho
coi như đây là có chút quà,
tặng các cháu để thêm phần giấy bút”

Tôi cười mà mắt cay, nhòe ướt
Em lanh chanh, hớn hở, ríu rít khoe,
nhìn đứa em cặp mắt đang tròn xoe:
“Tiền của chú tặng chị em mình đó”

Xót xa chưa, niềm vui nho nhỏ
Tướp tứa lòng, tôi lặng lẽ quay đi:
“Các con tôi dù có thiếu điều chi,
nhưng lâu lắm, cơm thì đâu thiếu”

Có một điều giản đơn, tôi hiểu
Miền Trung như người mẹ còn nghèo
Lũ trẻ thơ còn cơ cực sớm chiều
Đong hồn nhiên trong từng lon sim tím

Tôi ngại ngần mỗi khi vào quán
Chợt nhận ra mình xa xỉ ly bia
Chợt nhẫn tâm khi kí ức ùa về,
hình ảnh bé bán sim chiều Ngã Ba Đồng Lộc.

Ngã Ba Đồng Lộc
Thị xã Cửa Lò 29/7/2007
Đêm 04/10/2010

NGUYỄN ĐÌNH THÁI

*Rút trong tập thơ TRUYỀN ĐĂNG – NXB Lao động 2012





Thứ Tư, 22 tháng 5, 2013

NÓI VỚI ĐỒNG ĐỘI Ở NGHĨA TRANG LIỆT SĨ TRƯỜNG SƠN*

            
                       Tôi đến Gio Linh trưa tháng bảy
                       Chỗ các anh nằm ngan ngát hương thơm
                       Muỗi vẫn đan dài tay áo ĐôngTrường Sơn,
                       nước khe cạn, lèn đá dày bướm trắng

                       Tề chỉnh đội hình, oai linh trong nắng
                       Đài ghi công kiêu hãnh giữa Trường Sơn
                       Cả Binh đoàn đạp nghiêng đất Tà Cơn
                       Xe thiết giáp san bằng đồn Dốc Miếu

                       Vẫn tăm tắp cả đội hình hành tiến
                       Đủ cả đây lính thiết giáp, xe tăng
                       Đủ cả đây lính hoá học, thông tin
                       Đủ  bốn Quân đoàn hợp thành cú đấm thép

                       Ơ, các anh bây giờ sao lặng ngắt?
                       Tôi đã đến đây! Lính Sư Bảy, E Ba
                       Hàng mộ thứ năm là cậu bạn Vũ Trường Sa,
                       lấy thân mình che tôi trong trận pháo

                        C trưởng ơi, lúc sắp đi, anh nhường áo
                       “Cậu mặc vào, đi tiếp hộ tớ nghe!
                       Chiếc mũ này đưa tặng lại thằng Lê.
                       Thôi, tớ đi. Chào. Vĩnh biệt”

                        Đồng đội ơi
                                         tôi đến đây
                                                         các anh có biết!
                        Ta  thắng rồi, thắng lớn lắm, các anh.
                        Đại quân ta làm Đại thắng bảy lăm,
                        quét sạch lũ xâm lăng và bán nước
                                                                                     
                       Màu xanh mới lại phủ dày lên Tổ Quốc
                       Lúa vàng tươi  châu thổ Cửu Long
                      Tấp nập, đông vui phiên chợ nổi ngã ba sông
                      Nha Trang, thuyền dập dìu mùa câu cá mực 
                 
                     Nghe nhói lắm, thẳm sâu trong lồng ngực
                    Thắp tâm hương xin lạy tạ các anh 
                    Quân đoàn mình lại tiếp tục hành quân,
                    vẫn hiển hiện các anh trong đội ngũ

                   Thôi, các anh hãy yên lành giấc ngủ,
                   mây trắng Trường Sơn làm chăn phủ các anh
                   Ấm áp trong nôi Mẹ Quảng Trị, Gio Linh,
                   nâng giấc thu những Người Con Trung Hiếu
                
                                                       Gio Linh- Thành cổ Quảng Trị
                                                                       60 năm ngày TBLS
                                                    Đồng Hới đêm 29/7/2007
                                                                 Hạ Long 27/7/2010
                                                                  Sửa lại : 28/9/2010
                                                            Chỉnh thêm : 30/9/2010

                                                             NGUYỄN ĐÌNH THÁI

* Rút trong tập thơ GƯƠNG THAN LẤP LÁNH, NXB Văn học 2011
                 

                             
                        
                     

                                                            
                      
                      
                






VỚI EM*




Giá em dịu dàng hơn
thì anh đâu có trách
Giá em đừng thóc mách
những việc của người ta

                                      Mỗi cây một loài hoa
                                      Mỗi người riêng một cảnh
                                      Nếu mình không thông cảm
                                      chớ nên xen lời vào

Láng giềng phải có nhau
Vui buồn nên chia sẻ
Nhưng em đừng mách lẻo
chuyện riêng tư nhà người

                                     Chuyện dở hay ở đời
                                      chắc gì ta sáng suốt
                                      Em chớ cười người trước
                                      sau thì ai khóc đây?

Ai chẳng muốn điều hay
Ai không mong điều tốt
Đời lúc cười, khi khóc
Sông khúc lở, khúc bồi

                                   Thóc mách chuyện của người
                                   ta trở nên nhỏ hẹp
                                   Hãy nói câu tốt đẹp
                                   Hãy nói lời yêu thương

                                                                       28/2/2003
                                                         Sửa lại: 26/9/2010

                                                       NGUYỄN ĐÌNH THÁI

Rút trong tập thơ KHƠI NGUỒN SUỐI THAN
NXB Văn học 2010
                                                          




Thứ Ba, 21 tháng 5, 2013

CÁI DUYÊN LOÀI GIÁN



         LÃO NÔNG PHU Xin giới thiệu một bài viết của Tiến sĩ Văn học Nguyễn Văn  Đường về truyện ngắn ÔNG GIÀ VÀ CON GIÁN của nhà văn Nguyễn Hiếu.
         Nguyên gốc bài viết do nhà văn Nguyễn Hiếu gửi qua email cho tôi.






                                                                                                     Nhà văn Nguyễn Hiếu

                                 CÁI DUYÊN LOÀI GIÁN

 (BƯỚC ĐẦU TÌM HIỂU BÚT PHÁP NGUYỄN HIẾU QUA TRUYỆN NGẮN LOÀI GIÁN)

                                                                      Tiến sĩ Văn học Nguyễn Văn Đường
                                                                               (Bút danh Đường Văn)

          Ấn tượng bật nổi, với tôi sau khi đọc hàng trăm truyện ngắn trong Tuyển Truyện ngắn Nguyễn Hiếu là sự phong phú về đề tài, đa dạng về nghệ thuật thể hiện. Đã có một số truyện toát lên những nét duyên riêng khá mới mẻ, độc đáo. Chính nhờ nét duyên đậm đà ấy mà người đọc đọc rồi lại muốn đọc lại vài ba lần, cơ hồ vẫn chưa giảm bớt thi vị, thú vị, mặc dù chính danh trong làng truyện ngắn chuyên nghiệp Việt Nam đương đại, Nguyễn Hiếu chưa lọt vào top đầu.
          Loài gián in trong đó là một trong những đoản thiên tiểu thuyết như thế.   
·        Giọng điệu-Nét duyên đầu tiên
          Giọng kể trong Loài Gián là giọng của nhà văn già mấp mé lục thập nhi nhĩ thuận.  Trầm tĩnh, nhẩn nha vừa kể vừa tả vừa hồi ức, cảm xúc, liên tưởng, tưởng tượng, chiêm nghiệm, nghĩ suy, bình luận… Trôi chảy tự nhiên, dễ dàng cứ như là tiện đâu ghi đấy, nhặt gom những chuyện vụn vặt, vớ vẩn trong cái gia đình riêng bé nhỏ của mình: một bà vợ già hay cáu bẳn hết lòng vì cháu nội, cặp vợ chồng con trai – con dâu, đàn gián –kẻ đối thoại, đối trọng với nhà văn đầu hói đang vừa chán nản chấp nhận vừa cố chống chọi với cái già rệu nhão, thể chất và tinh thần bởi những gắng gỏi, nỗ lực tinh thần để sống và viết - như cái nghiệp dĩ kiêu hãnh nhọc nhằn sẽ đa mang đến chết…tất thảy hình như chẳng có công phu, dụng ý gì to tát?!
          Nổi lên là giọng tự đùa cợt, giễu nhại mình và thế hệ, trang lứa mình về sự vụng về, vô tích sự, với tư cách là chồng, là cha, là ông trong mọi công việc thực tế thường nhật của gia đình, trong cái nhìn bao dung mà khó chịu của bà vợ già hay cáu bẳn vô cớ,  trong cái nhìn lễ phép, đã có phần chơm chớm coi thường hơi lộ ở thằng con trai, và sự đồng tình, cố giấu nơi đứa con dâu yêu chồng, nên kính nể bố chồng. Tất cả được bắt đầu và xoay quanh từ 1 sự việc chẳng đáng bận tâm: ông bố sai con mua thuốc diệt gián. Bực bội, thương con, vợ, cháu..nên lão đành thúc thủ, nhẫn nại chịu đựng, … rồi lên giường nằm, tình cờ có dịp trò chuyện tay đôi với con gián đại biểu. Quá trình đối thoại từ chỗ con người trịch thượng, kẻ cả; có văn hóa, coi thường giống côn trùng hạ đẳng hôi xì; nhưng đến cuối cuộc trò chuyện thì con người đã hầu như khẩu, tâm cũng phục trước kiến thức uyên bác, lập luận chắc nịch, chứng lý rõ ràng của… Gián!
          Tưởng câu chuyện có thể dừng ở đây cũng đã hay rồi! Nhưng không! Ngoắt một cú rất ngoạn mục diệu nghệ, chỉ bằng 1 lượt lời:
          Gián:… - Không tin, ông cứ thử thành loài gián chúng tôi xem sao?- Người:.. - Thành loài gián chúng mày ấy ư? Làm sao có thể, làm sao?… Mình lẩm bẩm mãi… Tiếng mình nhỏ dần, nhỏ dần
          Thế là, như trong truyện đồng thoại - cổ tích thần kỳ, nhà văn hói đầu đã vụt biến thành con gián thực thụ (Nhưng thú và lạ ở chỗ: khi đã thành gián ông vẫn nghĩ, nói, vừa vẫn là người vừa là gián). Sự biến thành Gián bất ngờ này tạo điều kiện khám phá, kiểm chứng thêm nhiều thực tiễn sinh động đời sống gián trong mối quan hệ với chuột, mèo,con người …trước khi 1 tai nạn kinh hoàng ập tới tạo cơ hội gián trở lại làm người, đặng rút ra bài học nhân sinh thế sự… và… hết truyện!
          Giọng điệu đôn hậu, phục thiện, xét cho cùng vẫn phát khởi từ cái tâm tính hiền lành pha hóm nghịch lẫn nghiêm túc khiến Nguyễn Hiếu cố ý không đẩy cái kết truyện giả tưởng theo hướng bi kịch: Tuy nhiên, ở đây, luồng hơi thuốc độc phóng từ bàn tay nhỏ yếu của đứa cháu, mới chỉ khiến ông già – gián cụ ngã chổng kềnh, tạm bất tỉnh nhân sự hồi lâu trong bếp, biến thành trò cười cho bà vợ già… mà thôi!
          Chuyện người hóa gián, gián lại hóa người, gián – người bỗng trở nên bình đẳng trong đối thoại và ngẫm nghĩ, nhận xét thiên nhiên, môi trường, cuộc sống, con người…Vai chủngười thoắt đổi thay để có điều kiện hợp lý tìm hiểu, khám phá, chiêm nghiệm, nhận xét, luận bàn, cọ sát với phản biện - vai khách (gián). Từ đó hình thành đường dây cốt truyện đơn giản mà lắt léo, lúc chùng, lúc căng; từ đó toát lên chủ đề tư tưởng và cảm hứng chủ đạo cùng những cạnh khía chính, phụ, lớn, nhỏ hữu quan, làm tăng sự đa nghĩa và chiều sâu tư tưởng – nghệ thuật của truyện. So với truyện giả tưởng của Nguyễn Hiếu viết cùng năm: Ruồi có thể ăn được, nhân vật chính Kiên cũng bị /được biến thành ruồi. Môtip người biến thành côn trùng được lặp lại. Nhưng nếu trong Ruồi…chỉ là 1 chi tiết đến cuối truyện mới xuất hiện, thì ở Loài gián, nó trở thành tình huống trung tâm đầu mối, khởi nguồn diễn biến chuỗi tình tiết truyện và phơi mở tâm lý nhân vật phức tạp hơn, ly kỳ hơn. Nhờ vậy,  ý nghĩa tượng trưng của hình tượng, cũng trở nên giàu có, chân thật hơn.         
          * Nét duyên thứ hai bạn đọc cảm nhận rất rõ ở Loài giáncảm hứng về tâm lý tuổi già và tình yêu gia đình của nhà văn.       
          Đọc Loài gián, thấy Nguyễn Hiếu đã nói dùm thế hệ U40… không chỉ cái tâm lý, tâm trạng của lớp người chớm bước vào độ tuổi già mà còn bộc lộ trách nhiệm và tình yêu thương gia đình mặn mòi, thô vụng, lặn vào trong sâu nặng…. Thấy ông yêu thương bà vợ già tấm mẳn hay cáu biết bao nhiêu, yêu thương, trọng nể lớp hậu sinh khả uý - con cháu ruột thịt mình biết bao nhiêu! Ngay đoạn mở truyện đã gợi được sự đồng cảm cao của mấy anh, chị cao tuổi. Nhưng đọc đến đoạn:
          Nghe vợ già trách, nghe cháu khóc laị thấy xót, ân hận, len lén lên giường nằm. Định vớ cuốn sách đọc, nghĩ thế nào lại thôi. Tay vắt ngang trán, mắt nhắm lại. Nằm một lúc thình lình lại buồn…
          Tự dưng lòng tôi gờn gợn, nao nao Những câu văn chậm, kỹ, đẫm tình, sâu đằm mà mộc như thế này tuy không nhiều nhưng không phải quá hiếm hoi trong truyện ngắn và tiểu thuyết của ông. Hoặc đoạn cuối:
                    …Tiếng thằng cháu nội hét váng lên:
-         Bà ơi! Ông nội ngã trong bếp.
    Tiếng bà vợ già lầu bầu vẻ khó chịu:
-         Ông cháu còn có gì mà không bầy ra?!. Vừa già, vừa là nhà văn thì còn khối trò nghịch. Lạ thật! Từng ấy tuổi rồi mà  cứ như trẻ con. Bạ đâu cũng nằm được. Buồn cười thế cơ chứ!
Còn mình thì ân hận. Chỉ thiếu một chút nữa thôi là chính mình lại tự giết mình!...
          Đó là một trong những náo cảnh nho nhỏ vẫn thường xảy ra hằng ngày, hằng buổi ở nhà tôi, nhà anh? Tiếng la hoảng của thằng cháu xót xa ông nội yêu quý nhất đời, hẳn làm gã gián – ông ứa nước mắt!? Và trong những tiếng lầu bầu của bà vợ già khó tính kia, phải chăng vẫn bộc lộ tình thương yêu đắng đót, trái nết của ngưòi đàn bà đã cùng ông đằng đẵng hơn 40 năm trường
          Đọc Loài gián, tôi bỗng nhớ đến 2 tập truyện ngắn, truyện vừa cùng đề tài của Bùi Hiển (Ý nghĩ ban mai), Vũ Tú Nam (Sống với thời gian hai chiều) ra đời vào những năm 80 thế kỷ trước. Quả là người viết cũng phải tới độ tuổi nào đó mới có thể viết thật, đúng, sâu sắc và hay… cách nhìn, cách cảm, tâm lý, tâm trạng của lớp người ở lứa tuổi ấy. Cùng bàng bạc bâng khuâng, trầm trầm, hiu hiu buồn buồn, lặng lặng, thấp thoáng cô đơn, thi thoảng lóe lên chút nghịch, hóm… nhưng ở hai tác giả lão thành trên không có được cái linh hoạt, ranh mãnh, biến hóa phóng túng, thực – ảo khôn lường, từ cốt truyện đến cách kể, cách tả như truyện ngắn Nguyễn Hiếu.
          Tôi lại nghĩ tới Nguyễn Khải với những Thượng đế thì cười, Trôi theo tự nhiên, Nghĩ muộn,… những tiểu thuyết, hồi tưởng, tùy bút chính trị được viết khi nhà văn của hôm nay đã ngoài thất thập, những tác phẩm văn xuôi từng gây xôn xao dư luận trong, ngoài giới phê bình và bạn đọc mấy năm vừa qua. So với nhà văn lừng danh thuộc thế hệ cha chú, Nguyễn Hiếu chưa đạt tới cái vân vi sâu sắc, thật mà ảo, nghiêm ngắn mà đùa cợt, vẻ ngoài hối lỗi chân thành mà trong thẳm sâu lại vẫn ngầm tự hào, tự kiêu…của tác giả Xung đột, Cha và con và…,Vòng sóng đến vô cùng,… Nhưng bù lại, nét duyên riêng ánh lên vẻ đẹp đằm thắm, khiêm nhường, tự biết mình của văn Nguyễn Hiếu khi viết về tâm sự tuổi già chính là ở sự chân thật đến vụng ngượng; trong sự nhẫn nhịn, sẵn sàng chịu thua thiệt, nhường lời, nhường phần thắng cho vợ con, bạn bè, … nhưng thi thoảng, thấp thoáng vẫn lóe lên vài nét cười mủm mỉm ranh mãnh, dăm tia nhìn giễu cợt nhẹ nhàng, lịch lãm… của nhân vật hay nhân vật – người kể chuyện thông minh – ngù ngờ, biết tuốt – như chẳng biết gì! (đa trí tựa ngu!). Chỗ này, thiển nghĩ, Nguyễn Hiếu hình như lại chẳng nể, không nhường Nguyễn Khải lấy nửa ly ông cụ!?
       Phải chăng đó là một trong những điểm gần mà xa của 2 lực sỹ văn xuôi đương đại Việt Nam?
          Đó chính là nét duyên hấp dẫn thứ hai của Loài gián.
* Nét duyên thứ 3 của Loài gián ánh lên từ cuộc đối thoại người - giánđoạn thời gian hóa gián,  rồi trở lại người của nhà văn hói dầu.     
          Đọc đoạn trò chuyện – tranh biện thông minh, sắc sảo mà kẻ đuối lý, chịu trận, chịu thua, nếu không nói cơ bản là bị khuất phục, ai ngờ lại chính là… con người! Kết quả đó khiến tôi nghĩ tới truyện ngắn nổi tiếng Người độc giả của M. Gorki (TT TN M.G- NXBVH, H, 1971, tập 2). Tôi nghĩ: hình thức bề mặt là đối thoại người – gián; nội dung bề nổi dễ nhận ra là vấn đề thái độ của con người với môi trường, với những loài côn trùng, chim, thú độc hại, bẩn thỉu? Nhưng ngay ở chủ đề thời sự mang tính nhân văn - khoa học quan trọng này, cách giải quyết của tác giả lại cũng nửa vời, chưa rõ ràng. Vậy, cuối cùng, câu hỏi tất yếu đặt ra là, có nên tiêu diệt, tận diệt gián cũng chim sẻ, chuột, sâu, bọ,… để bảo vệ mùa màng, giữ gìn môi trường thiên nhiên,…trong sạch, yên lành hay không? Nếu làm được, có khi lại phải lãnh chịu những hậu quả tai hại, nguy hiểm khác ... Câu trả lời cuối cùng và triệt để, trong truyện cũng như trong thực tế, thậm chí trong giới khoa học tiếc thay, vẫn ở phía trước! Tính mở và tính khoa học, thời sự của truyện ngắn này, có lẽ là ở đó.
          Còn ở tầng nghĩa thứ hai, sâu hơn, là: thái độ con người tôn trọng thiên nhiên, bình đẳng và trân trọng các loài côn trùng, động, thực vật, sản phẩm của tự nhiên…phải tuân thủ những quy luật khách quan của chúng, phải có cái nhìn sâu, nhìn xa, tổng thể và khách quan; từ đó xác định cách thức  ứng xử với thiên nhiên, muôn loài…Những quyết sách vội vã, cực đoan của con người nhân danh vì cuộc sống con người mà phát động phong trào tiêu diệt chim sẻ (Trung Quốc) trước đây hay phát triển nuôi ốc bươu vàng, rùa tai đỏ… ở nước ta những năm gần đây… đều đã và đang phải trả giá cực đắt! Còn trong truyện ngắn hay này, đáng lẽ nó nên ẩn kín, chìm khuất giữa và dưới các hình tượng, chi tiết, để người đọc tự rút ra bài học, thì, tiếc thay, nó lại được trực tiếp nói ra, bung ra, lồ lộ, vụng về ngay trong đoạn kết. Và đến đây, tác giả, không hiểu sao lại chọn cái kết.” Tất cả đã được ghi vào sổ Trời!!!???
          Nhưng có lẽ đó chỉ là một ý nghĩ, một câu văn đùa đùa cho kết truyện thêm đậm đà dư vị. Nhà văn ưa hài hước hơi già tay vẽ nét vui duyên dáng cuối cùng trước khi đóng truyện, chứ không phải đó là tư tưởng nghiêm chỉnh của ông.
          Tầng nghĩa sâu thứ ba, sâu hơn nữa, tôi cho là: tính chất phân thân – phân đôi nhân vật từ trong bản chất và ý nghĩa cuộc đối thoại và cuộc hóa thân người - gián, gián – người. Tính chất luận đề của truyện cũng nổi lên ở đây. Xét cho cùng, những ý kiến, quan điểm của con Gián đã phản biện thẳng thắn, có lý, có tình đã hoàn toàn thuyết phục nhà văn đầu hói, mới chính là tư tưởng, ý kiến, quan điểm của người kể chuyện – tác giả phản bác lại những ý kiến, quan điểm của không ít người trong xã hội ta hiên nay – được đặt vào miệng gã nhà văn. Có cái gì rất gần gũi về giọng điệu, thái độ giữa nhân vật tôi – nhà văn M.Gnhân vật người bạn đọc trong Người độc giả – con người kỳ quái, khó hiểu thường tỏ ra nhạy bén, sắc sảo hơn hẳn ông kỹ sư tâm hồn Nga nhiều. Không biết Nguyễn Hiếu có ít nhiều chịu ảnh hưởng của M.G khi viết Loài gián không? Nhưng rõ ràng, cách xây dựng tình huống truyện và xây dựng cặp nhân vật tư tưởng – đối thoại - tranh luận này đã góp phần thể hiện rất hiệu quả mà uyển chuyển, mềm hóa những vấn đề tư tưởng xã hội quan trọng, tâm lý con người phức tạp – Ý tưởng nghệ thuật của tác giả.
          Chẳng lẽ, thành công thú vị rất đáng ghi nhận và biểu dương ấy lại không tạo thêm một nét duyên lặn vào trong nữa của truyện ngắn Loài gián?

Trèm, đêm 29 – 31 - 3 – 2012.
***
Email:d0988502105@gmail.com
                                                            Đt: 01666800831

ÔNG GIÀ VÀ CON GIÁN

Xin giới thiệu một truyện ngắn nữa của nhà văn Nguyễn Hiếu. Anh vừa gửi tặng tôi qua email

Hình ảnh: Có ba cậu ấm và một cô chiêu chẳng cần đi đâu nữa

                                                Ảnh: Các cháu nội của nhà văn Nguyễn Hiếu
                                                (Ảnh này nhà văn gửi cho tôi trên Facebook)

ÔNG GIÀ VÀ CON GIÁN
Truyện ngắn

1. Hồi còn trẻ đặt mình xuống là ngủ. Nếu không bị việc gì o ép, câu thúc thì ngủ thật đẫy giấc mới mở mắt. Mở mắt rồi còn oằn oài chán mới dậy. Về già các bộ phận trong người như cái máy đã rão. Ăn chẳng mấy khi ngon, còn ngủ thì thật tội. Đểnh đoảng cơm tối xong vớ tờ báo, ngồi trước vô tuyến. Cái gì cũng có vẻ chăm chú lắm, nhưng chẳng hay báo viết gì, ti vi chiếu gì. Buồn ngủ nhíp mắt nhưng để chiều sự buồn ngủ đó đi nằm thì chỉ đựơc dăm phút đầu chìm vào giấc,sau đó choàng dậy, trằn trọc, nghĩ đủ thứ trên đời. Giấc ngủ xa mấy con sào. Cả đêm vật mình, vật mẩy như vậy nhưng mọi sự đã thành nếp. Dậy thật đúng giờ và bao giờ cũng vào giờ đường phố mới lép nhép vài ngưòi đi lại. Từ hồi về già, dậy sớm mới hay trên đời này sao lắm dán thế. Nhất là trong bếp. Bật đèn lên,thấy mấy con gián to tướng chạy lạt xạt. Ngay đầu mũi dép,một con xem chừng có vẻ gián già cỡ thế hệ cụ, vểnh đôi râu nhọn hoắt lên. Mắt kém rồi nên không nhìn thấy mắt nó, nhưng cứ thấy động tác của đôi râu chắc nó xem thường mình lắm. Bực mình giơ chân cao đạp mạnh xuống. Chân chùn, bắp thấy hơi đau, vậy mà con gián đã lướt nhanh đến tường bếp, nó dừng lại một lát,đưa đẩy đôi râu vẻ khinh thị, đoạn mới chui tọt vào khe tủ bếp. Có lẽ từ hôm nhìn thấy con gián cụ ấy, hay là sự ghét gián nằm sẵn trong người nên sự kiêu căng của con gián ấy càng làm mình ghét gián hơn. Có sáng thấy một con béo núc ních đang mải đảo râu, bất chợt ra chân nhanh như hồi còn trẻ, dẫm mạnh một cái. Tiếng kêu bép vang lên nho nhỏ Con gián nát nhừ dưới dép, vài đôi chân gẫy vụn còn động đậy. Sáng sáng thấy gián phong tỏa, tràn lan trong bếp nên sự ghét loài côn trùng hôi hám này càng tăng. Bảo thằng con trai đi mua thuốc xịt gián về. Thoạt đầu nó chủng chẳng :
       - Ôi dào ơi, thuốc ấy độc lắm. Gián chết đâu chả thấy thì các cháu ông rồi cả nhà có khi lại gầy còm vì thứ thuốc đó.
      Con dâu phụ hoạ thằng chồng :
-  Bây giờ người ta làm giả nhiều lắm. Thuốc diệt gián giả thiếu gì bố. Có khi ngưòi ta chỉ làm cái mùi cho giống thuốc thật thôi. Thế thì tội gì hả bố. Rồi cả nhà lại khốn khổ bởi …
Mình dứt khoát
-         Cứ mua về cho bố. Nhìn lũ gián tao không chịu đựoc
     Con giai lim dim mắt :
-         Thì bố không để ý đến nó nữa thì hơi đâu mà khó chịu
Mình trừng mắt :
-   Cái thằng này. Nuôi từ bé đến lớn mà bây giờ bảo mua có độc một hộp thuốc gián mà lại không nghe hả!
     Nghe mình nhắc đến công sinh thành, dưỡng dục lớn lao trước một việc nhỏ nhoi con dâu dàn hoà:
- Bố thích, anh cứ mua về cho bố
Thuốc con trai mua chắc là thuốc thật. Nhà sặc mùi thuốc diệt gián. Từ hôm có thuốc, lũ gián xem ra chết nhiều, hay tản mát đi đâu không biết. Sáng ra mặt sàn nhà nhẵn húi. Những con gián vênh váo với đôi ria ngoe nguẩy không thấy chạy đi chạy lại. Có dễ được hơn nửa tháng cho đến một sáng nọ, khi thức dậy pha ấm trà chống tăng áp huyết vừa nâng chén lên  nhâm nhi thì lại thấy từ đầu tủ một con gián thập thò ra. Mắt già kém vả lại mắt dán quá nhỏ nên không thấy nhưng chắc đôi mắt con gián này đang đảo đồng đảo địa. Rõ là đôi mắt con vật lơ láo, vì con gián này rõ là con gián bé. Thấy trong mình thoáng xuất hiện buồn như nỗi buồn như hồi sung sức. Đã định rồi mà không làm đựơc việc lớn đã định. Nhà mình thế là không diệt đựơc hết gián,vậy là một thế hệ gián nữa lại ra đời. Nghĩ mà phát bực lên. Vị trà áp huyết dìu dịu ngọt bỗng nhạt thếch. Ngồi thụp xuống bất động, tay rút dép giơ cao lên rình, đợi cho con gián tưởng mình là vât vô tri bò ra. Hạ nhanh tay dép. Tiếng bép vang lên thật to nhưng con gián trẻ đã thoăn thoắt chạy vào gầm tủ. Tiếng thằng cháu nội thứ hai khóc ré lên, bà vợ già lầu bầu :
-  Ông rõ thật dỗi hơi. Không còn việc gì nữa hay sao mà lại đi đập gián làm thằng bé giật mình đây này.
     Nghe vợ già trách, nghe cháu khóc lại thấy xót, ân hận len lén lên giường nằm. Định vớ cuốn sách đọc, nghĩ thế nào lại thôi. Tay vắt ngang trán mắt nhắm lại. Nằm một lúc thình lình lại buồn. Một con gián to vừa phải từ đâu bò ra, đôi râu đảo nhẹ. Thấy mọi sự yên tĩnh, cả thằng ngưòi già cũng không động đậy. Con gián bò lên ngực, rồi bò lên tay. Mình thấy cũng hay hay, mặc dù mùi gián đã chớm thoang thoảng. Cứ để xem xem thế nào. Con gián bò giật từng đoạn hết cánh tay rồi lên lướt nhanh lên cái đầu hói. Mùi hôi đậm hơn. Định giơ tay gạt mạnh mặc dù biết sau đó tay mình sặc mùi gián hăng xịt, rửa ít ra ba nước xà phòng tắm hiệu Lux may ra mới hết mùi, thì vừa lúc đó thấy vành tai rầm rậm bởi chân gián. Rồi tiếng hai ngọn râu sát vào nhau khe khẽ xịt xịt. Mình chợt rùng mình nhận ra không rõ vì sao mình hiểu đựơc lời con gián đang lào khào bên tai.   
-         2 Con dán này có lẽ là con gián đựoc lũ gián cử ra để đối thoại với mình. Nghe những lời nó nói mình lờ mờ nhận ra. Nếu là người thì con gián này không phải loại gián thường. Thứ người chiều chiều ngồi chết dí uống bia và lật tìm những con số để làm vài con đề. Hoặc bàn tán với tất cả sự hăng say về trận bóng tối hôm trước. Thứ ngưòi chẳng cần biết sự phát triển của nền công nghiệp toàn cầu đã làm hỏng không khí trong lành, phá vỡ tâng ô dôn như thế nào. Càng chẳng cần biết số nhà văn này tị hiềm nhà văn kia. Sách hắn ra, hắn biếu đọc rồi thấy lạ, thấy hay cũng cứ im lìm để thiên hạ quên lãng cho đáng đời . Ai bảo mày viết hay, mà lại không có bạn hẩu trong làng. Thứ ngưòi chẳng cần truy tìm nguyên nhân vì sao ông ấy chẳng lấy chi làm kiệt xuất mà lại được quyết định ở lại làm việc quá tuổi về hưu. Con gián này rõ là gián đại biểu cỡ như đại biểu hội đồng nhân dân. Biết ăn nói trước đám đông, biết lựa lời trước từng đối tượng. Nó còn quái đến độ nó biết nó chỉ đang chỉ đối thoại với một ngưòi tại nhà riêng nên giọng điệu con gián này cũng chẳng cần lễ nghĩa mà mang sặc mùi chua chát. Ngay câu mở đầu đã chứng tỏ nó là con gián trực tiếp hay gián tiếp biết thằng tôi là kẻ rất ghét gián và luôn rắp tâm để tiêu diệt loài gián. Hình như một chân trước của nó gõ nhẹ vào vành tai tôi, giọng tỏ ra bình quyền và xấc:
- Này con ngưòi, con ngưòi. Nghe rõ những lời này đấy chứ ?
       Nghe một con vật nói vậy, tôi tin không ai trong giống người chúng ta là không cáu giận. Riêng tôi cố nén không muốn to tiếng, càng không muốn đập bàn. Không phải vì sợ loài gián trả thù mà cái chính là lo thằng cháu nội út không ngủ đựoc, bà vợ già lại lầu bầu. Thế mới biết hồi trẻ dịu dàng, nhường nhịn nhau bao nhiêu thế mà về già cứ động một tí là có thể nạt nộ ngưòi đàn ông gắn bó với mình cả đời. Nào có phải ai xa lạ cho cam. Đấy chính là kẻ từng thổn thức, từng mong nhớ mình, nhưng khi mình thành lão già vô dụng thì bà ta quên hết để chỉ cần lo đến sự an giấc của thằng cháu nội nhỏ nhoi. Chẹp miệng thầm điều mà chưa bao giờ mình dám nói thẳng trước mặt bà vợ già. Không có cái thằng tôi giờ vô bổ, vô dụng này thì làm gì mà có hai đứa cháu nội để bà quí bà chiều. Thôi đành. Một điều nhịn chín điều lành cho xong. Bởi thế biết là cơn giận loài gián đang trào lên sùng sục tôi vẫn cố nén:
- Chuyện gì thì mày cứ nói toạc ra hở cái giồng hôi xì kia .
-  Này, giống ngưòi luôn luôn gồng mình để trở thành giống thông minh trên mặt đất mà khi ăn nói với loài khác kể cả loài bé nhỏ có mùi vị riêng của họ mà lại thô thiển thế sao. Muốn nghe những lời tốt đẹp sắp tới đây thì chỉnh lại lời đi.
      Quả tình mình hơi rùng mình, thấy ngượng khi nghe con gián nói một cách điềm tĩnh nhưng cũng không thiếu sự thách thức. Ngượng thành thử mình cũng vơi bớt sự giận dữ,sự xem thường loài dán hạ giọng:
- Thôi đựơc rồi , vậy gián có gì cứ nói.
        Lần này con gián trút một hơi như đọc thuộc lòng một bài viết tâm huyết cỡ như bài viết của gã nhà văn cả đời không thoả mãn với xung quanh đau đáu hàng vài chục năm trời mãi mới trút ra được. Vừa diễn thuyết, con dán vừa gõ chân trước đều đặn vào vào vành tai mình  :
-   Tôi biết ông là kẻ có học. Kị tôi, cụ tôi đến đời bố tôi và cả chính tôi cũng đã từng chui vào các tủ sách của nhà ông nên không lạ gì. Nhưng tôi tin sự học của ông chưa đủ. Trong khi mọi thế hệ gián nhà tôi đã bò khắp lượt các cuốn sách ông có trong tủ, nghĩa là ít nhiều các đời nhà gián tôi đã biết đựơc tất cả mọi điều các cuốn sách đã viết, trong khi đó chúng tôi thấy không ít cuốn sách ông chưa hề động vào. Gáy sách vẫn cứng, nhiều trang chưa dọc. Nếu ông chú ý đến những cuốn sách ông đó thì không đến nỗi hôm nọ nhà ông phải gọi đồng nát vào để dọn chỗ sách bị bọn mối xông thành đất phí phạm như thế. 
     Mình cựa quậy đầu định quát to vì tự ái, rút lại tôi nói khẽ khàng như thanh minh, chống chế  :
 - Cũng tùy cuốn đọc thôi, chứ loài ngưòi mỗi ngày cho ra ít nhất ba ngàn cuốn, mà cuốn nào cũng đọc thì cả đời chỉ có đọc sách còn làm được việc gì nữa …
     Chiếc chân trước hơi sắc gõ vào vành tai mình cái gõ mạnh hơn cái gõ gián đánh nhịp:
-  Tạm thời như thế để biết trình độ của tôi và ông ra sao. Nhưng dù sao tôi cũng thừa nhận ông là một kẻ có học. Bất kẻ kẻ có học nào khi bắt đầu chạm đến khu vực kiến thức cao đều biết rõ một câu chân lý vĩnh viễn đúng. Ông có đoán đựơc câu nào không ?
       Mình lặng đi phần vì kinh ngạc,phần vì chưa hiểu ý con gián định nói đến điều gì . Chả nhẽ đó là câu “có học mới nên ngưòi" hay câu “đoàn kết là sức mạnh”,  hay “đi một đàng học một sàng khôn”. Mải nghĩ mình đâm bần thần ra. Tự nhiên mùi gián bốc lên cay xè. Chắc con gián cười nên mới hôi đến vậy. Khiếp quá! Cười mà có mùi như thế thì đáng sợ thật. Mình cố nén để khỏi hắt hơi thì giọng con gián đã vẳng lên không giấu vẻ kênh kiệu:
- Câu ấy thật đơn giản. Đó là mọi loài vật sinh ra trên trái đất này đều bình đẳng. Chân lý tuyệt diệu đó chính loài ngưòi các ông sáng tạo ra. Cứ theo chân lý ấy thì con voi cũng như con kiến, con gián cũng như con người cũng đều có vị trí ngang nhau. Vì thế chẳng có loài nào có quyền quyết định sự sống còn của các loài khác. Điều này tôi tin ông không tìm ra lí lẽ nào khả dĩ có thể tranh luận được. Bởi lẽ đơn giản mà ngôn ngữ loài ngưòi đã xác định. Tất cả mọi thứ động đậy trên trái đất này đều có chữ con ở đầu. Sự bình đẳng ở đấy chứ đâu. Sự bình đẳng ấy trùm lên tất cả. Mỗi loài vật đều có thế mạnh riêng để tạo ra sự đa dạng, phong phú của thiên nhiên.
     Nhịp vỗ bằng bàn chân trước có cạnh sắc của con vật nó càng nhanh khiến mình càng thấy ngứa tợn trên vành tai xong mình cố không động cựa. Giọng con gián càng riết róng hơn :
 - Nhưng về đặc tính thì trong khi các loài đều có những đặc tính đặc thù cho loài mình, chỉ có loài ngưòi là chung chung nhất. Ông đừng tự ái cứ bình tĩnh nghe đã. Chính ngôn ngữ các ông đã khẳng định điều này. Đây này.Khi đánh giá những ngưòi tài hay có đặc điểm gì thì giống ngưòi các ông thường bảo. Khoẻ như voi, ăn như lợn, dữ như sư tử, bắt chước như khỉ, bơi như cá, dai như đỉa hay như loài tôi các ông cũng phải động đến khi so sánh đấy là hôi như gián. Ông công nhận chưa? Sự bình đẳng chính là ở chỗ đó đấy.
      Mình suýt bật cười vì sự phát hiện của con vật. Cố nén mình giữ vẻ khiêm tốn hỏi:
-   Còn loại người không có đặc điểm gì sao ?
      - Có chứ. Điều đáng tiếc là vì cái đặc tính đó mà trái đất bị lụn bại dần,hư hỏng dần. Mọi vẻ đẹp của thiên nhiên bị huỷ hoại. Mọi sự thanh bình của muôn loài bị đào xới. Ngay cả con ngưòi các ông cũng dần dần ngột ngạt vì bầu không khí ngày càng bị dơ bẩn.
-   Đặc tính,đặc tính nào? Đừng tưởng ta nhịn mà tưởng ta hèn đâu. Cứ liệu đấy. Nghe giọng kết tội của con gián mình bật dậy gằn giọng quát lại con  vật:
-  Ông bình tĩnh. Con chó nào các ông nuôi biết đựơc tính chủ, nghe theo lời của chủ, hay con vẹt nào học đựơc tiếng ngưòi, líu lô theo các ông thì các ông bảo “Chà, con vật này khôn như người đấy" sao? Đấy đặc tính duy nhất của loài ngưòi tóm lại dồn trong thứ đức tính ấy. Khôn ngoan. Đó là một đặc tính ghê gớm. Điều đáng tiếc là sự khôn ngoan của giống ngưòi chỉ dành cho mục tiêu duy nhất là sự tồn tại của giống ngưòi. Vì thế nên thế giới này, thiên nhiên này mới dần dần băng hoại, khốn khổ như thế.
-   Này này, thế không khôn thì làm sao loài ngưòi có đựơc như ngày nay. Trước kia chúng tao có khác gì loài khỉ loài vượn. Nói chung là y như con vật. Trần truồng, trần trụi, ăn lông ở lỗ. Ngày cả loài dán chúng mày, loài ngưòi không khôn thì với tốc độ sinh đẻ của chúng mày, của loài chuột,loài ruồi thì chẳng mấy chốc mặt đất chỉ còn dặt lũ sâu bọ làm khổ con ngưòi chứ béo bở gì.
-   Này, ông lại bất lịch sự rồi. Đừng tưởng là ngưòi thì muốn nói gì thì nói đâu. Mọi sự tồn tại đều có lý của nó. Không tin ông cứ thử thành loài gián chúng tôi xem sao.
-   Thành loài gián chúng mày. Thành loài gián chúng mày ấy ư? Làm sao có thể, làm sao?…Mình lẩm bẩm mãi…Tiếng mình nhỏ dần, nhỏ dần ….

3     Thoạt kì thủy mình cứ tưởng mình vẫn bình thường. Thế mới hay, con ngưòi ta mấy ai biết đựơc thực sự con ngưòi ta là thế nào giữa quần thế. Đây chính là một đặc tính của giống ngưòi mà may quá con gián chưa biết nếu không nó còn chì chiết chán. Vì cái đặc tính đáng sợ đó nên đã là ngưòi cho dù là kẻ có tài năng vượt trội đến cả những ngưòi bình thường, thậm chí bất tài nhất mỗi khi nói đều mở đầu “theo tôi thì …”, rồi “mọi ngưòi hoàn toàn hiểu lầm tôi chứ thực ra tôi là thế này thế nọ…”. Sau nhưng lời lẩm bẩm nhỏ dần mình biến thành một con dán thực thụ. Vậy mà mình cứ tưởng mình vẫn là ngưòi đàng hoàng như hàng tỉ con ngưòi đang tồn tại trên mặt đất cho đến khi thằng cháu nội thứ nhất đang tô chữ bỗng giật mình giơ bút chì chỉ về phía mình với giọng thảng thốt :
           - Bố kìa. Có con gián đang nằm trên gối của ông nội kìa
            - Đâu đâu?
            Sau tiếng đâu đâu tự nhiên mình thấy mình bị tung thẳng lên cao rồi rơi đánh xạch xuống đất. Liền sau đó là một làn chớp xanh và tiếng bép vẳng lên như tiếng sét (có lẽ lúc đó thành gián nhỏ bé rồi nên rồi nên mọi sự phóng to lên so với khi làm người. Làn chớp xanh chính là chiếc dép Thái Lan thằng con trai giơ lên cùng tiếng dép đập mạnh trên mặt giường). Mình nhanh nhẹn phóng nhanh xuống gậm giường. Tiếng thằng con trai cả hối tiếc.
          -  Chà, chà con gián này khôn ranh như người ấy. Bố nhanh thế mà nó còn nhanh hơn.
            Nghe nó nói chỉ thiếu một chút nữa mình bò ra nói cho nó mấy câu. Bố mày chứ gián đâu. Vậy là cũng chỉ thiếu một chút nữa thì xẩy ra phụ tử tương tàn. Vụ này mà thành thực tế thì các báo tha hồ mà tăng tia ra phải biết vì từ xưa đến nay những vụ tham ô, giết ngưòi, tai nạn giao thông kể cả tai nạn gây chết hàng chục ngưòi cũng vô thiên lủng chứ con giết bố khiến thi thể của bố nát bấy chỉ bằng một nhát dép Thái Lan thì vụ án này xứng đáng thành kỉ lục toàn cầu chứ bỡn sao. Nhưng bây giờ… Mình thấy hơi buồn vì tự nhiên lại hoá thành gián – loài vật hôi xì chuyên ăn đêm và ở trong xó tối, nhưng mình thấy vui vui vì dịp hoá thân này tạo cho mình hiểu được thấu đáo vài loài kiểu côn trùng như gián. Là loài gián về thân hình nhưng vẫn còn chút tính của người nên mình vẫn cảm thấy ngường ngượng với tâm lý của gã lính mới ra nhập loài. Vì thế mình lẳng lặng bò vào góc chân giường hi vọng có thể gặp lại con gián quen thuộc đã từng chuyện trò. Nhưng mới bò đựơc mấy bước,chợt phát hiện ra mình đang đói. À, thì đúng quá còn gì. Lúc mình trò chuyện với con gián khôn ngoan có lẽ vào lúc gần năm giờ sáng thì phải. Đúng rồi. Giờ ấy ngày nào mình chả lật dậy, nằm cố cũng không đựơc. Cuộc trò chuyện có lẽ ngốn mất gần tiếng đồng hồ, vậy bây giờ đã là gần bẩy giờ, tức là đến giờ mình cần ăn sáng rồi. Đói là phải thôi. Chỉ có điều bây giờ là gián rồi, nên… Mình lẳng lặng bò ra chợt nhìn thấy bát cơm mèo đang nằm chỏng chơ ngay cạnh chân tủ lạnh. Tự nhiên mình thấy thèm những hạt cơm khô không khốc còn vương một vài chiếc xương dăm cá diếc ở cái bát dành cho mèo. ở đó toả ra thứ mùi mà khi làm ngưòi chỉ thoáng ngửi đã lộn mửa. Còn bây giờ thì thèm quá. Thèm đến run hết cả hai chiếc râu nhọn trên đầu. Mình bò nhanh về phía cái bát thì bất ngờ có ba, bốn con gián từ đâu bò lại, râu của cả ba con khua lia lịa có vẻ tức giận. Hàng loạt chân mầu nâu sẫm, leo khoeo giơ ra cản đường. Con gián to nhất có vẻ kẻ cả nhìn mình chăm chú, giọng nó hầm hừ:
-   Này mày là con gián ở đâu lạc đến mà ngu thế. Mày muốn chết hay sao mà lại định bò ra sàn nhà lúc này. Chỉ cần con ngưòi nó nhìn thấy thì liệu thân mày có còn nguyên vẹn không cơ chứ .
-   Nhưng tôi đói quá. Mình nhỏ nhẹ với sự năn nỉ hèn yếu.
- Đồ nợ. Chắc cả đêm qua lại dong chơi đú đởn với con nào chứ gì.  Thôi bò theo chúng tao đến chỗ này, may ra còn thứ mà ăn tạm chứ mày cứ liều lĩnh thử thò ra bây giờ xem.   
-  Sao các vị lại tốt với tôi thế ?
      - Cùng loài gián với nhau lại chả đùm bọc, bảo vệ nhau thì để con ngưòi nó diệt hết. Hôm nọ nhà nó chả xịt cho một chặp thuốc chết gần nhẵn số gián trong nhà này là gì. Mày hít mạnh một chút xem, chỗ nào chả sực mùi thuốc diệt gián. Kinh quá. Nhưng cũng may loài gián ta vừa nhỏ bé, vừa mắn đẻ nên giống ngưòi cứ tìm đủ cách để giết loài ta cũng không xong. Chứ  cứ khoẻ mạnh nhưng to tướng và ít đẻ thì dù tợn, dữ như voi, sư tử, như hổ, tê giác thì giống ngưòi tàn ác nó cũng giết cho đến tiệt chủng chứ bỡn sao. Đến cái răng của hổ ngưòi nó còn bẻ, cái sừng của tê giác nó còn lấy để đeo vào ngưòi, để ngâm rượu mong tránh đựơc gió, khoẻ được cái khoản vợ chồng thì nó còn vứt đi thứ nào của muôn vật nữa đấy rồi cả loài mình, hiện nay giống ngưòi chê ẩm chê eo vì hôi nhưng chả phải đợi lâu đâu giống ngưòi chúng nó loay hoay chả nghĩ ra sự chế biến để kiểu như gián om, gián nầu canh, gián rán cho mà xem. Đến hôi như bọ xít mà bọn ngưòi con biến thành món nhắm rượu thì chúng còn ngại món gì. Tóm lại rồi đây khoa học ẩm thực của ngưòi tiến lên thì bất cứ vật gì ngọ nguậy trên mặt đất chúng đều nghĩ cách chén tất.
- Thôi, thôi nó đói lả râu ra rồi. Dẫn nó đi ăn đi đã. Nói lắm để làm gì. Việc nói là của giống ngưòi còn loài vật mình chỉ biết ăn, sinh đẻ, tránh sự giết chóc để tồn tại thôi.
      Con dán thứ hai nhỏ hơn một chút nhưng có một chiếc chân trước bị gẫy. Sau này mới biết là do một chiếc vung xoong thình lình rơi xuống trong đêm, may nó nhanh chân nghe tiếng gió nên thoát khỏi
      Khi là người thì khoảng cách này mình đi có dễ chỉ chưa đầy mười bước, nay làm thân gián nên đoạn đường bọn gián dẫn mình đi từ gần giữa gầm giường đến gậm chiếc tủ Nhật rõ thật dài. Có lẽ phải hơn năm phút mới đến. Con dán to chỉ vào một đống to có lẽ chỉ bằng hai ngón tay nằm kề bên chân tủ .Hoá ra đó là mẩu sô cô la mà mình đưa thằng cháu nội lớn nhưng bị  thằng bé tranh giành nên rơi xuống.
-  Ăn đi. Loài ngưòi nghĩ ra lắm thứ ăn thật. Thứ này từ khi sinh ra tao mới ăn một lần khi nó rơi xuống. Đắng thế không biết. Nhưng đã là loài dán thì nhặt đựơc, cái gì thì ăn thứ ấy chứ có phải giống ngưòi giầu sang đâu mà chọn lựa. 
       Có lẽ vì đói quá nên mình lẳng lặng cúi xuống gặm miếng sô cô la vương cả chút mạng nhện. May là đã từng là ngưòi nên tôi cảm thấy sự ngon lành của mùi vị miếng bánh sô cô la đã chớm mùi mốc. Mình vừa ăn vừa ngọ nguậy đôi râu cảnh giác. Thế mới biết làm giống vật nào thì có bản chất của giống vật ấy. Con dán gẫy chân bò tập tễnh quanh mình, đôi mắt nhỏ của nó nhìn mình chằm chằm vẻ ngạc nhiên:
- Nhìn mày ăn tao biết mày khôn như ngưòi ấy, vì gần hết bọn gián đều không thấy món này ngon. Thế mà mày ăn tì tì vẻ thòm thèm thế.
- Tôi đói.
      Mình vừa cố nuốt mảnh sô cô la vụn vừa nói. Ngay lúc đó mình cảm thấy thèm một chút bia. Mặc dù khi mang thân người đã lâu lắm rồi chứng cao áp huyết đã khiến mình xa lánh thứ đồ uống kì diệu mà chỉ loài ngưòi mới nghĩ ra và biết dùng. Mình định chép miệng nhưng hai cái hàm của dán cứng đơ. Thế mới hay ngay như chỉ đứng về mặt cấu trúc giống ngưòi đã có nhiều ưu thế để biểu lộ cảm xúc hơn mọi loài vật. Cặp môi ngưòi mới đẹp làm sao nhất là môi của giống cái, rồi bộ ngực, cái chân, cặp hông. Chẳng thế mà giống ngưòi nó có thể biến cơ thể thành thứ vật dụng có thể mua bán kiếm tiền nuôi sống mình và ngưòi thân. Còn các loài vật thì… Đó là chưa kể con ngưòi con biết nghĩ ra mọi thứ để trang điểm làm đẹp thêm cho thân thể họ. Thế cho nên cuộc sống của loài ngưòi mới phức tạp.
-  Mày nghì gĩ mà đần râu ra thế?
       Con dán to chĩa thẳng đôi mắt nhỏ xíu của nó vào mình.
-   Ăn chán rồi thì đi theo tao ra chỗ cơm mèo. Tao biết lúc này cả nhà nó đi dỗ dành để bón cơm cho thằng cháu bé rồi
- Ngộ nhỡ con mèo .
-  Lúc này thì mày lại lộ là con gián ngu. Ngay có mặt con mèo, tao vẫn ăn được cơm của nó. Con mèo chỉ gầm gừ với chuột, với chó thôi chứ còn tụi gián mình thì nó không chấp. Nó ăn ngay bên cạnh mày ăn cũng chẳng thoải mái. Hiểu chưa? Thôi theo tao.
         Vì no, nên mình cảm thấy bụng mình hơi lặc lè nhưng mọi sự cảm thấy bình thường. Chứng áp huyết, căn bệnh đang trở thành mốt của giống ngưòi tịnh không mảy may ảnh hưởng kể cả khi đã đầy bụng vì sô cô la ngọt. Thế mới biết đôi khi làm loài vật cũng có lúc có lợi. Vừa nghĩ mình vừa bò theo con gián to. Đang bò đột nhiên mình thấy có một luồng hơi thật mạnh từ trên cao ập xuống. Con gián to nhanh chân chui tọt vào kẽ hẻm tường. Con gián què chân định chạy nhưng ngay lập tức nó bị một đế giầy to tướng hạ xuống. Rất may nó là con gián trẻ, phần nữa cũng vì nó chưa ăn nên nó chỉ bị gẫy thêm một chân nhưng vẫn chạy thoát vào nơi mình vẫn để túi đựng vợt cầu lông. Còn riêng mình chắc vì ăn quá no. Cái bụng phình ra thành chướng ngại vật cho tám chiếc chân, nên mình vừa định vọt thật nhanh để tránh luồng hơi, nhưng không kịp nữa rồi. Luồng hơi vừa cay vừa hăng làm mình ngã lăn quay, tám chân chổng lên lia lịa,đạp mạnh. Mới biết loài nào cũng thế những kẻ ăn no thì dễ gặp tai nạn đến thế nào. Đầu óc mình mê man không kịp nghĩ gì, chỉ thấy hình như lơ mơ bên tai tiếng hét váng. Đầu tiên là tiếng của bà vợ già :
  - Không đứa nào trông em để nó cầm cái hộp xịt dán nghịch kia kìa.
  Kế liền là tiếng thằng cháu nội hét váng lên:
  - Bà ơi, ông nội ngã trong bếp.
Tiếng vợ già lầu bầu vẻ khó chịu :
     Ông con còn có gì mà không bầy ra. Vừa già, vừa là nhà văn thì còn khối trò nghịch. Lạ thật. Từng ấy tuổi  rồi mà cứ như trẻ con. Bạ đâu cũng nằm đựơc. Buồn cười thế cơ chứ .
           Còn mình thì ân hận. Chỉ thiếu một chút nữa thôi là chính mình lại giết mình. Đúng là mình chứ có phải ai trong cái nhà này quyết liệt để mua cho bằng đựơc hộp thuốc xịt gián đâu. Thế mới hay ở đời thì tốt nhất là ở hiền gặp lành chứ bầy trò để hại cho dù hại loài nhỏ bé nhất như gián cũng có lúc bị chính cái trò của mình hại lại. Ông trời trên cao chẳng bỏ qua trò nào của giống ngưòi đâu. Tất cả đều được ghi vào sổ trời hết đấy.  
                                                                  
                                                                                                                           NGUYỄN HIẾU